Τσακώνικα Κάλαντα!

Άγιε Βασίλη εμπαρίου – μά τσέ ο καταδεχούμενε, από τά Τσεσαζία – εκιού έσι αρχόγκισσα τσυρία.

Εν ίκχου κόα τσέ χαρκί – χαρκί ται καλαμάρι, το καλαμάρι έκι γράφουντα – ταί το χαρκί εκινιούντα: «Βασίλη, από κιά σπαρίου – τσαί κιά έσι κχαμπένου;»

«από τά μάτη μοι ένι παρίου – τσαί κιά έσι κχαμπένου;»

«από τά μάτη μοι ένι παρίου – τσαί το σχολείο ινιέγκου!»

«κάτσα να φάμε, κάτσα να κήρε – κάτσα να τραγουδίερε».

«Εζού γράμματα έμα μαθαίνου, τραγούδια ένι ξένου!»

«Το αφού ρσκέρου γράμματα – άλλε νάμου τάν άλφα – βήτα».

«Τσαί τά μαγκούρα ακχουγκίε – να λη τάν άλφα – βήτα, τσερά εκιά μαγούρα σοι – χωρά βαστάρια έκι ανεμούκχα, τσαί τάνου του χωροί βαστοί – μπέντζικα έκι λαλούα. Δεν έκι μόνον μπέντζικα – μά τσάγρια περιστέρια. Εκχαμπάσε ά μπέντζικα να βρέτση το φτερέ σοι, τσαί βρέε τον αφέγκη σοι – το πολυχρονεντένε…..»

Χρόνοι πάσοι.

http://leonidiopress.blogspot.com/

Τσακώνικη ιστορία-τα άουα τσαι οι λιούτσοι.

 Έκι χινόπωρε,ήγκιαϊ κάμουνται το στένωμα ο παππού ο Ζαμπούνη με τα μαμμού τσαι έκι τσαι ένα αγιελιδιώτα,ο Βαλμά π'έκ'έχου κανιά δεκαρία άουα.

Έντανι το τσαιρέ ήγκιαϊ έχουνται πρεσσοί λιούτσοι.Ο γερο-Βαλμά έκι νέμου τα άουα τα λιουκοσκαφτούρα,δίπα τον άγιε Παντελεήμονα,τσαι έκι γεννατά νία φοράδα

τσαι έκ'έχα ένα μιτσί αγόπουλε τσαι ετσιτάνε οι λιούτσοι να φάνει το μιτσί αγόπουλε...Γλήγορα,τα άουα εμπίκαει κύκλε τσαι εβαλίκαει το μιτσί

πουρτέσε σου τσαι γύρκαει τα κισινά σου προς τα τάτσου!Τάσου τα άουα έκι τσαι ένα βαρβάκχιου π'έκι παρίντα καλπάζουντα απότσου από του φοράδε 

γιούρε γιούρε τσαι τα άβα άουα μόλις έκι ζυγούνται οι λιούτσοι,έγκι τσινίζουνται.Έτρου,ο λιούκο όκι μπορού να ζυγούει κοντά τσαι έτρου

οι λιούτσου απελπίσταει τσαι εφύγκαει.Ο γερο-Βαλμά ενοιάτσε το θράβαλε τσαι σ'εμαζούτσαι τα άουα τσαι επροτζίε του λιούτσοι τσαι έτρου ντ'

εγλιτούκαει τα άουα...

Μετάφραση:

 Ήταν φθινόπωρο,οργώνανε στο στένωμα ο παππούς ο Ζαμπούνης με την γιαγιά και ήταν και ένας λεωνιδιώτης,ο Βαλμάς που είχε καμιά δεκαριά άλογα.

Εκείνον τον καιρό είχαν πολλούς λύκους.Ο γερο-Βαλμάς βόσκαγε τα άλογα στη λυκοσκαφτούρα,δίπλα στον άγιο Παντελεήμονα    

και είχε γεννήσει μία φοράδα ένα μικρό αλογάκι και πέσανε οι λύκοι να φάνε το μικρό αλογάκι...Γρήγορα,τα άλογα έκαναν κύκλο και έβαλαν το μικρό

μπροστά τους και γυρίσανε τα πισινά τους (πόδια) προς τα έξω!Μέσα στα άλογα ήταν και ένα βαρβάτο που κάλπαζε απ'έξω από τις φοράδες γύρω-γύρω

και τα άλλα άλογα μόλις πλησίαζαν οι λύκοι,τσινίζανε!Έτσι,ο λύκος δεν μπορουσε να πλησιάσει κοντά και οι λύκοι απελπίστηκαν και έφυγαν.

Ο γερο-Βαλμάς άκουσε τον θόρυβο και μάζεψε τα άλογα και τρόμαξε τους λύκους και έτσι γλίτωσαν τα άλογα...

Ζαμπούνης Νίκος
Μέλανα 4-9-2011


                                                             www.neoitsakwnes.blogspot.com

ΤΣΑΚΩΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ-ΝΑ ΤΗΝ ΚΡΑΤΗΣΟΥΜΕ ΖΩΝΤΑΝΗ!Α ΓΡΟΥΣΣΑ ΝΑΜΟΥ (Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ)

    Όσοι μεγάλωσαν ή κατάγονται ή πέρασαν κάποτε από τα τσακωνοχώρια (Άγιος Ανδρέας-Σίταινα-Καστάνιτσα-Πραστός-Τυρός-Σαπουνακέικα-Μέλανα-Πραγματευτή-Λεωνίδιο στην νότια Κυνουρία του νομού Αρκαδίας) σίγουρα θα γνωρίζουν για την Τσακώνικη διάλεκτο.Πρόκειται για μια αρχέγονη γλώσσα που προέρχεται από την αρχαία δωρική και που ακόμα και σήμερα,σε αντίθεση με το ρεύμα των καιρών σύμφωνα με το οποίο στο βωμό του εκμοντερνισμού διαλύεται οτιδήποτε έχει να κάνει με τις ρίζες μας,χρησιμοποιείται από τους λιγοστούς κατοίκους των παραπάνω χωριών,κυρίως από τους ηλικιωμένους.Αξίζει να αναφερθεί πως σύμφωνα με γλωσσολόγους που πρόσφατα επισκέφθηκαν την περιοχή η τσακώνικη είναι η αρχαιότερη εν δυνάμει γλώσσα στον ευρωπαϊκό χώρο με πάνω από 3.000 χρόνια ζωής.
     Δυστυχώς οι κάτοικοι της Τσακωνιάς από την ηλικία των 25-35 ετών και κάτω στη συντριπτική πλειοψηφία δεν μιλάμε την γλώσσα αυτή ή ακόμα χειρότερα δεν επιδιώκουμε να την μιλήσουμε στο φόβο μήπως κάποιοι μας αποκαλέσουν χωριάτες ή οπισθοδρομικούς γεγονός απαράδεκτο κατά την προσωπική μου άποψη.Δεν μπορώ να κατηγορήσω κανέναν για τον σταδιακό θάνατο αυτού του θησαυρού,δηλαδή δεν μπορώ να πω ότι φταίνε οι γονείς για παράδειγμα που δεν μαθαίνουν τσακώνικα στα μικρά παιδιά γιατί απλά οι άνθρωποι έζησαν δύσκολα χρόνια και είναι φυσικό να θέλουν να δώσουν στη νέα γενιά τα σύγχρονα εφόδια για να μπορέσει αυτή να ανταπεξέλθει στον επαγγελματικό και κοινωνικό στίβο και τα εφόδια αυτά είναι πολλά έτσι ώστε τα τσακώνικα να μην αποτελούν προτεραιότητα.Επιπλέον με τη χρήση της Νέας Ελληνικής γλώσσας στην επικοινωνία των ανθρώπων τα τσακώνικα δεν αποτελούν την κύρια γλώσσα επικοινωνίας και έτσι δεν μπορούν οι νέοι να μάθουν τη γλώσσα "ακουστικά".Ίσως μερίδιο ευθύνης να φέρουμε εμείς οι νέοι που αμελούμε να μάθουμε λίγα πράγματα.

     Ωστόσο προλαβαίνουμε ακόμα να κάνουμε κάποια βήματα για να διασώσουμε τη γλώσσα των προγόνων μας.Είναι άξιες θαυμασμού και στήριξης προσπάθειες όπως του Σωτήρη Λυσίκατου από τα Μέλανα,που διαμένει και εργάζεται ως καθηγητής Αγγλικών σε πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης ,που μερικά καλοκαίρια μαζεύει τα πιτσιρίκια του χωριού και τους διδάσκει τα βασικά για τα τσακώνικα.Βέβαια το σπουδαιότερο είναι τα βιβλία για την εκμάθηση της γλώσσας που έχει εκδώσει και που είναι σε πραγματικά πολύ υψηλό επίπεδο.Ελπίζω να υπάρχουν αντίστοιχες προσπάθειες και σε άλλα χωριά που εγώ δεν γνωρίζω.

     Όμως αυτό δεν φτάνει κατά την προσωπική μου άποψη.Το απαραίτητο βήμα που πρέπει να γίνει αφορά στους τοπικούς φορείς και δεν είναι άλλο από την εισήγηση (δεν ξέρω τις διαδικασίες) στους αρμόδιους φορείς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης να αφιερώσουν 2-3 ώρες εβδομαδιαίως σε κάθε τάξη,αντικαθιστώντας κάποιο από τα μαθήματα μικρής βαρύτητας (π.χ ευέλικτη ζώνη-αστρονομία κλπ που θυμάμαι εγώ),στην εκμάθηση της Τσακώνικης διαλέκτου από έμπειρους δασκάλους της περιοχής που σίγουρα υπάρχουν.Με την στήριξη και των γονέων,γιατί όλοι γνωρίζουμε την αντίδραση των μικρών παιδιών σε τέτοια θέματα,σίγουρα κάτι καλό μπορεί να γίνει...Κάτι καλό και αισιόδοξο!

                                                                                                               Σωτήρης Ν. Ζαμπούνης

                                                        www.neoitsakwnes.blogspot.com

Πέρα Μέλανα

                                                        

Λίγο μετά τον Τυρό (4χιλ) και πάνω από τον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στο Λεωνίδιο, βρίσκεται το όμορφο και τυπικό τσακώνικο χωριό Πέρα Μέλανα,. Το χωριό έχει 300 περίπου κατοίκους και αποτελείται από δύο γειτονιές, μια χαμηλότερα, που συγκεντρώνει τα περισσότερα σπίτια, και μια μικρότερη, ψηλότερα., την "πέρα γειτονιά". Χτισμένο στην πλαγιά του Πάρνωνα,  με σπίτια που ακολουθούν την χαρακτηριστική τοπική λιτή αρχιτεκτονική, το χωριό αποτελεί μια έκπληξη για τον επισκέπτη.  Συγχρόνως είναι το χωριό που διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την τσακώνικη παράδοση, όπως  και την τσακώνικη διάλεκτο. Οι περισσότεροι κάτοικοι μιλούν Τσακώνικα.

Άφθονο πράσινο, πολλά πλατάνια και κυπαρίσσια περιβάλλουν το χωριό. Στο δρόμο για την επάνω γειτονιά υπάρχει όμορφη ρεματιά με άφθονο νερό και πράσινο και ωραία πετρόκτιστη βρύση. Από την πέρα γεsιτονιά έχει κανείς έξοχη θέα προς τον όρμο του Λιβαδιού. Η όμορφη εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Παναγία και είναι σκαρφαλωμένη στην πλαγιά μεταξύ των δύο γειτονιών του χωριού. Γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο, οπότε και γίνεται πανηγύρι. Μαγευτική είναι επίσης και η θέα από όλο σχεδόν το χωριό προς τη θάλασσα. Κάτω από τα Μέλανα υπάρχει η όμορφη παραλία του Κίσακα.

Στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία, 3 χιλ. περίπου πάνω από τα Πέρα Μέλανα, σώζονται τα υπολείμματα (βάση) του αρχαίου ιερού του Απόλλωνα Τυρίτα. Στη θέση του ιερού είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία.

Ονομαστά είναι τα χειροποίητα παραδοσιακά υφαντά που κατασκευάζονται στο χωριό και ειδικότερα τα χειροποίητα τσακώνικα ταγάρια. Αξιόλογη δράση αναπτύσσει ο τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος Πέρα Μελάνων με δραστηριότητες που επικεντρώνονται στη διατήρηση και διάδοση της τοπικής παράδοσης (χορευτικό τμήμα, τσακώνικοι χοροί, τσακώνικη διάλεκτος, υφαντουργία κ.λ.π.). Με τη φροντίδα του λειτουργεί τοπική λαογραφική συλλογή.

 

πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Άγιος Ανδρέας

                                                         

Ο Άγιος Ανδρέας είναι μια γραφική κωμόπολη, χτισμένη στις παρυφές ενός λόφου κοντά στη θάλασσα, δίπλα από ένα κάμπο κατάφυτο από ελιές.


Είναι το κεφαλοχώρι της περιοχής και κατοικείται κυρίως από Τσάκωνες. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει συνεχή ανάπτυξη και πληθυσμιακή αύξηση. Σήμερα έχει περίπου 3000 κατοίκους. Όμορφα πετρόκτιστα και καλοδιατηρημένα σπίτια, γραφική κεντρική πλατεία, πολύ πράσινο και ωραίες παρακείμενες παραλίες συνθέτουν την εικόνα του Αγίου Ανδρέα. Στα καφενεία του μπορεί να ακούσει κανείς τους γηραιότερους να μιλούν την Τσακώνικη διάλεκτο. Στο κέντρο της κωμόπολης είναι η κεντρική πλατεία με την μητροπολιτική εκκλησία. Γύρω υπάρχουν καφενεία, ταβέρνες και εμπορικά καταστήματα.


Σε απόσταση 3 χιλ. είναι η Παραλία του Αγίου Ανδρέα με γραφικό λιμανάκι, ωραία θέα προς το Μηρτώο πέλαγος και το Άστρος και αξιόλογη και καθαρή παραλία. Λειτουργούν ταβέρνες και το καλοκαίρι γνωρίζει ζωηρή κίνηση. Στη θέση αυτή υπάρχουν ερείπια κυκλώπειου τείχους που κατά τους αρχαιολόγους ανήκε στην αρχαία κυνουριακή πόλη Ανθήνη. Κοντά στην παραλία βρίσκεται το μετόχι της μονής Ορθοκωστάς, που αποτελείται από μικρή εκκλησία αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και ένα ψηλό πύργο, πιθανά ενετικής κατασκευής. Και τα δύο κτίσματα φέρουν επιγραφές ανακαίνισης, 1714 και 1715 αντίστοιχα. Όχι μακριά, διατηρείται ακόμη παλαιό πετρόχτιστο τοξωτό γεφύρι, στο ποταμό Βρασιάτη.


Αξιόλογα, ζωντανά και πολλά είναι εδώ τα πανηγύρια: των πολιούχων Κωνσταντίνου και Ελένης, του Αϊ-Γιώργη, της Υπαπαντής και των Αγίων Αποστόλων.

Κοντά στον Άγιο Ανδρέα στο δρόμο για το Λεωνίδιο, βρίσκεται το Αρκαδικό Χωριό. Σε μικρή απόσταση (3 χιλ.) είναι το χωριό Κορακοβούνι. Ανάμεσα  περνά ο ποταμός Βρασιάτης ο οποίος έχοντας διασχίσει το όμορφο φαράγγι της Ζαμπάνιτσας (που απέχει 5 χιλ. από τον Άγιο Ανδρέα) εκβάλει στο Μηρτώο πέλαγος. Από τον Άγιο Ανδρέα ξεκινά δρόμος που οδηγεί στα χωριά Πραστό (12 χιλ.) και Καστάνιτσα (16 χιλ) όπως και στο μοναστήρι της Ορθοκωστάς.




πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Καστάνιτσα

                                                    

Μετά από μια μαγευτική διαδρομή (22 χιλ.) που ξεκινά από την ορεινή (άνω) Μελιγού  και περνά από τα χωριά Χάραδρο, Πλάτανο, και Σίταινα φθάνει κανείς στην Καστάνιτσα, ένα γραφικό, ολόλευκο τσακωνοχώρι του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 900 μ., ζωσμένο από πανέμορφα δάση με καστανιές, έλατα και πλατάνια. Η Καστάνιτσα θεωρείται ένας από τους ομορφότερους παραδοσιακούς οικισμούς της Πελοποννήσου. Παραδοσιακά πετρόκτιστα σπίτια βαμμένα λευκά, με στέγες από πλάκες σχιστόλιθου του Μαλεβού, με έντονα χρώματα στα παράθυρα και λουλουδιασμένες αυλές - αρκετά από αυτά είναι πυργόσπιτα 300 και πλέον χρόνων - δίνουν σε συνδυασμό με τους ασβεστωμένους πλακόστρωτους δρόμους μια ειδυλλιακή, πρόσχαρη και   και ταυτόχρονα αιγαιοπελαγίτικη όψη στο χωριό. Η θέα από το ύψωμα - το κάστρο - στο επάνω μέρος του οικισμού, όπως και από την ανακαινισμένη πλατεία, είναι εξαιρετική. Γύρω-γύρω απλώνεται πυκνό και παρθένο δάσος από έλατα και καστανιές. Η Καστάνιτσα θεωρείται και είναι ιδανικό μέρος για ηρεμία και περιπατητικό τουρισμό. Η περιπλάνηση στους δασικούς δρόμους και στα μονοπάτια που διασχίζουν το γύρω δάσος είναι ανεπανάληπτη εμπειρία.Η Καστάνιτσα ήταν ονομαστή παλιότερα για την παραγωγή της σε ασβέστη, από όπου πήρε το χρώμα της, όπως επίσης και στα κάστανα, που της έδωσαν και το όνομά της. Το μεγάλο καστανοδάσος που την περιβάλλει έχει έκταση 4.100 στρέμματα. Στο παρελθόν, η σοδειά  της από τα κάστανα   ξεπερνούσε τους 400 τόννους, ενώ σαράντα παραδοσιακά ασβεστοκάμινα λειτουργούσαν αδιάκοπα για το ψήσιμο του ασβέστη. Σήμερα έχουν απομείνει λίγα χέρια για την συγγομιδή του κάστανου και μόλις τρια ασβεστοκάμινα λειτουργούν. Η Καστάνιτσα, όπως και η γύρω περιοχή της παλεύει με τον μαρασμό... Η Καστάνιτσα είναι κτισμένη πάνω σε έναν στενόμακρο λόφο ανάμεσα σε δύο πολύφυτες καταπράσινες ρεματιές. Έχει 250 περίπου κάτασπρα σπίτια κτισμένα με πέτρες και σκεπασμένα από τοξωτές πόρτες και παράθυρα. Δεν υπάρχουν βέβαια σήμερα τα παραδοσικά καλντερίμια αλλά τα δρομάκια είναι πλακόστρωτα, ασπρισμένα και πεντακάθαρα. Οι δρόμοι έχουν ηλεκτροφωτιστεί με σύγχρονο φωτισμό που έχει αντικαταστήσει τους γραφικούς φανοστάτες πετρελαίου των περασμένων δεκαετιών αλλά υπάρχουν και παραδοσιακά ηλεκτρικά φανάρια. Στο χωριό υπάρχει καλό δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης , σύγχρονο κοινοτικό κατάστημα, πλήρως εξοπλισμένο αγροτικό ιατρείο, Πνευματικό Κέντρο με πλούσια δανειστική Βιβλιοθήκη, ξενώνες, καφενεία και ταβέρνες. Στο κέντρο του δεσπόζει ο πολιούχος ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, κτισμένος το 1780 περίπου. Το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο του ναού είναι ρώσικης κατασκευής και αποτελεί δώρο της Αικατερίνης της Μεγάλης προς επιφανή Καστανιτσιώτη της Οδησσού. Γύρω από το χωριό υπάρχουν 15 εξωκλήσια άριστα συντηρημένα με αρχαιότερο το ξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα το οποίο αποτελούσε μέρος του Μοναστηριού του Αγίου Νικολάου που σύμφωνα με το Πατριαρχικό σιγίλιο του 1628 χτίστηκε στις αρχές του 15οu αιώνα και καταστράφηκε το 1826 από τις ορδές του Ιμπραήμ. Η Καστάνιτσα είναι ένα από τα αρχαιότερα υπάρχοντα ορεινά Κυνουριακά χωριά του Πάρνωνα, αλλά σύμφωνα πάντα με τα γραπτά κείμενα και το αρχαιότερο Τσακωνοχώρι. Για τους Τσάκωνες πρώτος κάνει λόγο τον 9ο αιώνα μ.Χ. ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κων/νος ο Πορφυρογέννητος. Περί το 1293 μ.Χ. οι Τσάκωνες που απέμειναν από τις επιδρομές των Φράγκων άρχισαν το ειρηνικό τους έργο, απαραίτητο για την επιβίωσή τους. Λίγα χρόνια αργότερα - το έτος 1293 - κάνει την πρώτη εμφάνισή του το πρώτο τσακωνοχώρι, η Καστάνιτσα. Το χρόνο αυτό ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος εξέδωσε χρυσόβουλο διάταγμα με το οποίο έδινε νέα προνόμια σε διάφορες επισκοπικές έδρες και μεταξύ αυτών αναφέρει και την Καστάνιτσα "Κώμη η καλουμένη Κωνστάντζα" άλλα και το γειτονικό προς αυτή "χωριό Ζήνζινα" - σημερινό Πολύδροσο. Τα χωριά αυτά δημιουργήθηκαν από Λάκωνες που μετά τις επιδρομές των Σλάβων δεν ακολούθησαν την πορεία προς την Μονεμβασιά αλλά ανέβηκαν προς τις πλαγιές του Πάρνωνα όπου απομονωμένοι, λόγω εδαφικής μορφολογίας αλλά και των μεγάλων αποστάσεων διαμόρφωσαν με την πάροδο του χρόνου ένα ιδιαίτερο τσακώνικο γλωσσικό ιδίωμα που σήμερα μιλούν κυρίως η Καστάνιστα και η Σίταινα. Ενάμισι αιώνα μετά, το 1437, ο Δεσπότης του Μυστρά εκδίδει αργυρόβουλο διάταγμα που με την σειρά του και αυτός παραχωρεί προνόμια σε διάφορες περιοχές και μαζί στην Καστάνιτσα που εξακολουθεί να ακμάζει και μάλιστα να απολαμβάνει και κάποιας μορφής αυτοδιοίκηση. Οι Καστανιστιώτικες παραδόσεις αναφέρουν πως το χωριό προήλθε από την συνένωση δύο οικισμών, του Πενταλώνα και του Μπεζενίκου, τα ερείπια του αποίου διατηρούνται και σήμερα στην περιοχή της Κοντολινάς. Η μεταστέγαση των δύο αυτών οικισμών πιστεύεται πως έγινε πριν την Φραγκοκρατία (1204), στην σημερινή τοποθεσία , που για την εποχή εκείνη ήταν πέρασμα στρατηγικής σημασίας που ένωνε την Αργολίδα με την Λακωνία. Γι΄αυτόν ακριβώς τον λόγο και οι Βυζαντινοί έχτισαν στην κορυφή του μικρού λόφου του χωριού Πύργο, που είχε τον έλεγχο του περάσματος. Την ίδια μάλιστα εποχή πρέπει να είχε χτιστεί και το κάστρο της Κουτουπούς, τα ερείπια του οποίου υπάρχουν και σήμερα στην ομώνυμη τοποθεσία. Η ιστορική πορεία της Καστάνιτσας δεν διακόπηκε τους επόμενους αιώνες και αυτό ακριβώς το μαρτυρούν τόσο ο Γάλλος περιηγητής Βιλουαζόν που γράφει μεταξύ άλλων το 1788 πως : "το χωριό έχει 400 σπίτια" όσο και ο ΄Αγγλος περιηγητής Μαρτίνος Ληκ που το 1806 ανέφερε ότι η Καστάνιτσα "ήταν μια φορά πόλη κάποιου ενδιαφέροντος". Στο μεγάλο ξεσηκωμό του γένους σύσσωμο το χωριό παίρνει μέρος και μεγάλες ομάδες Καστανιτσιωτών παίρνουν μέρος σε όλες τις σημαντικές, μάχες. Στις 27 Ιουλίου του 1826 οι Καστανιτσιώτες έδωσαν το μεγάλο τους αγώνα από τον Πύργο και τους γύρω λόφους κατά των επιδρομέων Τουρκοαιγυπτίων και τους τσάκισαν σώζοντας την Καστάνιτσα και τους κατοίκους από βέβαιο αφανισμό. Η προσφορά των κατοίκων για την ελευθερία συνεχίστηκε αδιάκοπα σε όλους τους εθνικούς αγώνες. Οι Κασταιτσιώτες, έχοντας κάνει τρόπο ζωής πολλές ανθρώπινες αξίες, κατόρθωσαν να διακριθούν, κατά κοινή ομολογία για την φιλοξενία τους, για την κοινωνική τους αλληλεγγύη, για την εργατικότητα, για το φιλοπρόοδο πνεύμα τους, όπως και για τον ανθρώπινο συναισθηματισμό τους. Αξίες που κουβάλησαν μαζί τους όταν, για διάφορους λόγους, αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν σε όλες τις γωνιές της γης και να δημιουργήσουν καινούργιες πατρίδες, στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στη Ρουμανία, στη Ρωσία, στην Αίγυπτο και αργότερα στην Αμερική, τον Καναδά και την Αυστραλία. Αλλά και στις Σπέτσες, το Ναύπλιο, την Καλαμάτα, την Αθήνα, τον Πειραιά, την Τρίπολη και την Σπάρτη. Ποτέ κανείς δεν ξέχασε, δεν έβγαλε από την καρδιά του "την μαγευτική Καστάνιτσα", "το μαγευτικό στολίδι του Πάρνωνα" όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ποιητής μας Γεώργιος Στρτήγης, εξυμνώντας το χωριό του παππού του. Αγάπη και ενθουσιαμός για την Καστάνιτσα που σαν ξέσπασμα κυλάει στις σελίδες του διηγήματος "Η Τσουράνα" γραμμένο εξ ολοκλήρου στα Τσακώνικα". Η Καστάνιτσα έχει δύο συλλόγους με αξιόλογη προσφορά στον εξωραϊσμό της αλλά και την πολιτιστική της ζωή. Τα λαϊκά πανηγύρια, που για αιώνες στάθηκαν σημεία αναφοράς και κοινωνικής και πολιτιστικής δημιουργίας των προγόνων, διατηρούνται και σήμερα με σημαντικότερο αυτό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στις 5 και 6 Αυγούστου. Σημαντική ετήσια πολιτιστική εκδήλωση είναι και η Γιορτή του Κάστανου που διοργανώνεται κάθε χρόνο το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου. πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Πραστός

                                                         

Ο Πραστός είναι η παλιά και ιστορική πρωτεύουσα της Τσακωνιάς από το μεσαίωνα μέχρι και τους προεπαναστατικούς χρόνους. Απέχει 20 χιλ. από τον Αγιο Ανδρέα. Χτισμένος αμφιθεατρικά σε πλαγιά τουΠάρνωνα, σε υψόμετρο 750μ. είναι ένα πανέμορφο και γραφικότατο χωριό και γοητεύει με τα παραδοσιακά του σπίτια, τα πυργόσπιτα και τις εκκλησίες του. Έχει κυρηχθεί παραδοσιακός οικισμός. Τα σπίτια του, διατηρούν τα κύρια στοιχεία της τοπικής αρχιτεκτονικής, η οποία είναι λιτή και χαρακτηριστική: τοξοτή εξώθυρα, στενά παράθυρα, διακοσμητική θυρίδα, χτιστή σκάλα με ψηλό τόξο, στέγες από πλάκες σχιστόλιθου και συχνά με έντονα στοιχεία αμυντικής και οχυρής κατασκευής. Πιο πάνω από το χωριό απλώνονται δάση από καστανιές και έλατα. Σήμερα το χωριό δεν κατοικείται το χειμώνα, αλλά πολλά Σαββατοκύριακα όπως και το καλοκαίρι ζωντανεύει, αφού πολλοί ιδιοκτήτες, κύρια κάτοικοι του Αγιου Ανδρέα και του Λεωνιδίου, διατηρούν εκεί τη δεύτερη κατοικία τους. 

Από τους μεσαιωνικούς χρόνους ήταν μια πολυάνθρωπη και εύπορη πόλη, γεμάτη πύργους, πλούσια αρχοντικά και εκκλησίες.   Η επιλογή της απόκρυμνης τοποθεσίας όπου εκτίστηκε το χωριό οφειλόταν σε αμυντικούς λόγους για το φόβο των πειρατών. Το μεγαλύτερο μέρος του Τσακώνικου πληθυσμού είχε εγκατασταθεί εκεί, όπου και διατηρούσε τη βασική κατοικία του. Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός του Πραστού τους μεσαιωνικούς χρόνους ανερχόταν σε 9.000. Ο Πραστός είχε τότε 9 ενορίες και 30 εκκλησίες, όπως και έντονη οικονομκή δραστηριότητα.Το 1826 πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ και έκτοτε ερημώθηκε. Μετά την καταστροφή του οι κατοικοί του μετέφεραν τα σπιτικά  τους στο Λεωνίδιο. Είναι όμως ακόμα φανερά τα σημάδια της παλιάς ακμής του Πραστού.

Διασώζονται αρκετά παλιά πυργόσπιτα με πιο χαρακτηριστικά του Σαραντάρη (το καλύτερα διατηρημένο με εντοιχισμένη επιγραφή 1722), Καλημέρη, Μερίκα, Καραμάνου (1788) και Γούνελου χτισμένα στη δεύτερη Τουρκοκρατία.   Είναι οχυρές κατοικίες που φέρουν τυφεκιοθυρίδες.

Στον Πραστο υπάρχουν παλιές και αξιόλογες εκκλησίες. Ξεχωρίζουν οι Ταξιάρχες (18ος αι.) - αρχικά μονόχωρος τρίκογχος ναός με μεταγενέστερες ανακατασκευές και προσθήκες - ο Άγιος Δημήτριος (17ος αι.) - μονόκλιτη σταυρεπίστεγη βασιλική με τρούλο με ωραίες τοιχογραφίες - και η Παναγία, παλιά μητρόπολη. Δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας, ερειπωμένης σήμερα, βρίσκεται μικρό ύψωμα με εξαίρετη θέα στο χωριό και στη γύρω περιοχή.   Κάτω από αυτό και δίπλα στην εκκλησία, υπάρχει η προτομή του Πραστιώτη Μανώλη Δούνια, αγωνιστή του 21, που επρωτοστάτησε στην άλωση της Τρίπολης στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Κάτω από την παλιά μητρόπολη είναι η μικρή πλατεία του χωριού, που πρόσφατα έχει ανακαινιστεί. Στο ψηλότερο σημείο του χωριού είναι το κοιμητήριο. Μια παλιά πλάκα, εντοιχισμένη εκεί, μαρτυρεί την παλιά ακμή της πολυάνθρωπης παλιάς πρωτεύουσας της Τσακωνιάς...

Στο κοντινό ρέμα της Μαζιάς υπάρχουν οκτώ νερόμυλοι και μια νεροτριβή. Ένας  νερόμυλος είναι δίπλα στο διακλάδωση του δρόμου Πραστού-Καστάνιστας, ενώ ένας άλλος βρίσκεται μετά 500 μ. πιο πέρα προς την κατύθυνση της Καστάνιτσας. Οι υπόλοιποι βρίσκονται ψηλότερα και δεν είναι ορατοί από το δρόμο.


πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Σίταινα

                                                   

Στο δρόμο για την Καστάνιτσα (από την ορεινή Μελιγού), 5 χλμ. μετά τον Πλάτανο και 30 από το Άστρος, βρίσκεται η γραφικότατη Σίταινα, σκαρφαλωμένη στις πλαγιές του Πάρνωνα σε υψόμετρο 700 μ και στεφανωμένη  από πυκνό ελατόδασος. Αριστερά της είναι το φαράγγι του Λούλουγκα και δεξιά της, σε υψόμετρο 1934μ., η ψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα, η "Μεγάλη Τούρλα".

Το χωριό έχει παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια, και διασώζει  παλιούς μουλαρόδρομους, γραφικά πέτρινα αλώνια και πηγάδια. Είναι χτισμένο αριστερά και δεξιά μιας καταπράσινης ρεματιάς του Βρασιάτη, που το χωρίζει σε δύο συνοικίες, τον ελατοσκέπαστο Μαντζανά, κάτω από το καταπράσινο βουνό Ζηπουνιά, και το Γαλατά, στους πρόποδες του επιβλητικού Πλακιά. 

Το πλούσιο δάσος της Σίταινας έχει χαρακτηρισθεί φυσικό μνημείο. Με πλούσια χλωρίδα από πανέμορφα έλατα,  καρυδιές, πεύκα και κέδρα, με πολλά είδη φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών, με παλιά μονοπάτια, εντυπωσιακά οροπέδια, με έντονα τα ίχνη μιας άλλοτε πλούσιας ανθρώπινης δραστηριότητας όπως αβεστοκάμινα, πηγάδια, χωματάλωνα, μαρμαράλωνα, πέτρινα καλύβι, στάνες και στρούγκες, μαγεύει τον επισκέπτη. 

Η Σίταινα, μαζί με τον Πραστό και την Καστάνιτσα, υπήρξε ο πυρήνας της Τσακωνιάς. Η Τσακώνικη διάλεκτος συνεχίζει ακόμα και σήμερα να μιλιέται στο χωριό. Σημαντική ήταν η συνεισφορά του χωριού στον απελευθερωτικό αγώνα του '21. Από εδώ καταγόταν ο Δημήτρης Καλιοτζής, πρωτοπαλίκαρο του Ζαχαριά, που ήταν το φόβητρο των Τούρκων, πριν πέσει λαβωμένος στη σπηλιά της Συκιάς, κάτω από το χωριό. Κατά την επανάσταση,  150 Σιταινιώτες εντάχθηκαν στα πρώτα στρατιωτικά σώματα, ενώ πλούσια ήταν η δράση πολλών Σιταινιωτών, όπως των  Θ. Ιωάννου ή Κρητικού,  Γ. Μπουρμά, Λ. Ασημακόπουλου, Κ. Λαλιώτη και άλλων.

Στο χωριό υπάρχουν περίπου 100 πέτρινα σπίτια με εντυπωσιακά μπαλκόνια και όμορφους κήπους που ακόμα διατηρούν την επιβλητικότητα και τη φυσιογνωμία μιας όμορφης αρχιτεκτονικής, που συνδύαζε την υψηλή αισθητική με τις λειτουργικές ανάγκες. Συμπαθητικές είναι οι δύο εκκλησίες του χωριού, ενώ δύο καφενεδάκια παραμένουν ανοικτά όλο το χρόνο.

Το χωριό έχει πολλά νερά. Μέσα σ' αυτό βρίσκονται οι όμορφες βρύσες του Λεκάση, του Θεολόγου και του Λάκκου με τα κρυστάλλινα και πλούσια νερά τους, ενώ δεκάδες ακόμα πηγές, γύρω του, δροσίζουν τους περαστικούς και ποτίζουν τα περιβόλια, πριν καταλήξουν στις καταπράσινες ρεματιές του Βρασιάτη, συντρόφεμα και χαρά για νύμφες, νεράιδες και ξωτικά.

Κοντά στη Σίταινα βρίσκονται πολλά πανέμορφα οροπέδια, ιδεώδεις προορισμοί περιήγησης και οδοιπορίας. Το σημαντικότερο είναι του Προφήτη Ηλία, σε υψόμετρο 1665 μ, στη ρίζα των κορυφών της Μικρής και της Μεγάλης Τούρλας. Ένας καταπράσινος χορτοτάπητας καλύπτει το οροπέδιο αυτό που την άνοιξη και το καλοκαίρι μεταβάλλεται σε ένα μαγευτικό πολύχρωμο λουλουδότοπο. Το χειμώνα τα νερά από τα χιόνια και τις βροχές δημιουργούν εκεί μια μικρή λίμνη που κρατάει τα νερά της μέχρι το τέλος της άνοιξης. Εκεί βρίσκεται το λιτό εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και δίπλα του πηγάδι με δροσερό, πόσιμο νερό. Η διαδρομή από το οροπέδιο μέχρι τη Σίταινα είναι μαγευτική και διαρκεί 3 ώρες. Περνά από του Παυλιούση, του Ντάνεση, τον Κάμπο, τα Πηγάδια, τα Χωματάλωνα και την Πήλιαινα.

Μια άλλη όμορφη διαδρομή είναι από τη Σίταινα στη Λεκά, όπου υπάρχει ένα δάσος με καρυδιές περιτριγυρισμένο από έλατα. Η πηγή της Λεκάς ξεπηδά μέσα από δύο κατάλευκους βράχους. Το χρώμα τους δίνει την ονομασία στην πηγή.

πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Τυρός

                                                        

Ο Τυρός, χτισμένος στις πλαγιές του Πάρνωνα και στην παραλία μέσα σε ένα πανέμορφο και πράσινο ορεινό τοπίο, είναι ένα αξιόλογο παραθεριστικό κέντρο της Αρκαδίας. Απέχει 75 χιλ. από την Τρίπολη, 21 από το Άστρος και 200 από Αθήνα. Περιλαμβάνει τρεις οικισμούς, τον Άνω Τυρό, ορεινό οικισμό χτισμένο στις πλαγιές του Πάρνωνα, τον Κάτω Τυρό, λίγο χαμηλότερα, και την Παραλία Τυρού, τον παραθαλάσσιο οικισμό που έχει αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.

Η  Παραλία Τυρού, έχει εξελιχθεί σε αξιόλογο θερινό παραθεριστικό κέντρο. Διαθέτει πολλά ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες και κέντρα αναψυχής. Είναι κτισμένη σε κατάφυτη περιοχή, κατά μήκος ενός μικρού κόλπου και δίπλα από μια μεγάλη και όμορφη παραλία, από τις ωραιότερες της Πελοποννήσου. Το φόντο, ένα ορεινό και καταπράσινο τοπίο, είναι επιβλητικό. Ο Άνω Τυρός είναι ένας γραφικός και καταπράσινος οικισμός χτισμένος αμφιθεατρικά σε βουνοπλαγιά και με υπέροχη θέα προς τη θάλασσα. Διατηρεί ακόμα σε πολλά σπίτια τα τοπικά κυνουριακά αρχιτεκτονικά στοιχεία.
Στην πλαγιά του βουνού και λίγο πιο πάνω από την παραλία  είναι το γραφικό μικρό χωριό Σαπουνακαίϊκα.  Ο παραθαλάσσιος οικισμός της, η Παραλία Σαπουνακαίικων, έχει ουσιαστικά ενωθεί με την Παραλία Τυρού. Παλιότερα ο Τυρός και τα Σαπουνακαίικα αποτελούσαν ενιαίο δήμο, το Δήμο Τυροσαπουνακαίικων. Σήμερα η Παραλία Τυρού είναι η έδρα του δεύτερου δήμου της Κυνουρίας, του Δήμου Τυρού. Οι οικισμοί του της Παραλίας Τυρού, του Άνω Τυρού και του κάτω Τυρού συνιστούν το ένα δ. διαμέρισμα του νεοσύστατου Δήμου, ενώ τα υπόλοιπα είναι τα δ. δ. των Σαπουνακαίικων και των Πέρα Μελάνων. Ο πληθυσμός όλης της περιοχής του Δήμου είναι κατά βάση τσακώνικος. Οι τρεις οικισμοί του Τυρού και τα Σαπουνακαίικα  συγκεντρώνουν περίπου 1700 μονίμους κατοίκους.

Το όνομα της περιοχής διατηρήθηκε από την αρχαιότητα και μάλλον προέρχεται από το θεό Απόλλωνα Τυρίτη ή Τυρίτα (μια δωρική ονομασία του είναι "Άπελον") που λατρευόταν εκεί κατά την αρχαιότητα. Ο θεός ήταν προστάτης της παραγωγής γάλακτος και τυριού. Σήμερα σώζονται λείψανα του ιερού κοντά στο χωριό  Πέρα Μέλανα.

Το καλοκαίρι οι πολιτιστικοί σύλλογοι του Τυρού σε συνεργασία με το Δήμο διοργανώνουν πολιτιστικές εκδηλώσεις με αποκορύφωμα τα "Απολλώνεια" το μήνα Αύγουστο. Στα Εσόδεια της Θεοτόκου στις 6 Αυγούστου γίνεται μεγάλη εμποροπανήγυρις στην Παραλία Τυρού δίπλα από την μητρόπολη, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος.

Κοντά στον Τυρό, στην κορυφή του υψώματος Κάστρο στην άκρη της παραλίας, βρίσκονται υπολείμματα αρχαίου οικισμού και κυκλώπειων τειχών. Κάτω ακριβώς από το λόφο είναι η πανέμορφη παραλία της Λιγεριάς, στην οποία οδηγεί μόνον μονοπάτι, ενώ στην πλαγιά του δεσπόζουν τρεις συντηρημένοι μύλοι.

Η περιοχή του Δήμου Τυρού διαθέτει έξοχες παραλίες που προσελκύουν πολλούς παραθεριστές κάθε χρόνο. Στο δρόμο από τον Άγιο Ανδρέα για τον Τυρό συναντά κανείς τις παραλίεςΚρυονέρι και Τσεφλό με τους μικρούς οικισμούς τους και στη συνέχεια τον μικρό παραθεριστικό οικισμό του Άγιου Χριστόφορου και την ωραία παραλία Ζαρίτσι στον ομώνυμο όρμο. Κοντά στα Πέρα Μέλανα και στα όρια με το Δήμο Λεωνιδίου, βρίσκεται ο οικισμός Λειβάδι με την ωραία παραλία του και από την άλλη πλευρά της χερσονήσου, ο όρμος και η ωραία παραλία της Σαμπατικής με τον ομώνυμο οικισμό της.

Από τον Άνω Τυρό υπάρχει οδική πρόσβαση στην Παλαιόχωρα, γραφικό οροπέδιο στον Πάρνωνα και παλιό σιτοβολώνα του Τυρού. Υπάρχουν ακόμα εκεί μερικά καλύβια. Στην ίδια τοποθεσία οδηγεί ορεινό μονοπάτι, που προσφέρεται για οδοιπορία, ενώ η οδική πρόσβαση γίνεται και από το Λεωνίδιο, μέσω Βασκίνας. Η διαδρομή από την Παραλία Τυρού στον ορεινό οικισμό και από εκεί στην Παλαιόχωρα περνά μέσα από ένα άγριο και παρθένο ορεινό τοπίο και είναι υπέροχη, ενώ η θέα προς τη θάλασσα είναι μαγευτική. Στην περιοχή δεσπόζει το βουνό του Πάρνωνα Ωριόντας. Στο βουνό σώζονται τα ερείπια μεσαιωνικού κάστρου. Στη συνέχεια μπορεί κανείς να κατευθυνθεί οδικά προς τον Πραστό και τα μοναστήρια της περιοχής, τις μονές Ορθοκωστάς, Καρυάς, Ρεοντινού καιΕγκλειστουρίου (Προδρόμου).

4 χιλ. μετά τον Τυρό, στο δρόμο για το Λεωνίδιο συναντάμε το παραδοσιακό τσακώνικο χωριό  Πέρα Μέλανα. Στη συνέχεια, τις ωραιότατες παραλίες του όρμου της Σαμπατικής και του Λιβαδιού. Υπάρχει τακτική οδική συγκοινωνία μεταξύ Αθήνας-Τυρού με λεωφορεία (διάρκεια 2.5 ώρες). Το καλοκαίρι υπάρχει καθημερινή θαλάσσια σύνδεση με "ιπτάμενα δελφίνια" από και προς Πειραιά και Μονεμβασία (διάρκεια 3 ώρες).


πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Σαπουνακέικα

                                                       

Τα Σαπουνακαίϊκα είναι ένα γραφικό μικρό χωριό της Κυνουρίας χτισμένο σε καταπράσινη πλαγιά του Πάρνωνα απέναντι από την Παραλία Τυρού και σε μικρή απόσταση από τους υπόλοιπους οικισμούς του. Χτισμένο διακριτικά δίπλα από τους υπόλοιπους οικισμούς, εντυπωσιάζει με τη γραφικότητα και τη θέση του στην καταπράσινη πλαγιά.  Ο οικισμός έχει και αυτός το παραλιακό του τμήμα, την παραλία Σαπουνακάιικων, που σήμερα έχει ουσιαστικά ενωθεί με την Παραλία Τυρού. Παλιότερα ο Τυρός και τα Σαπουνακαίϊκα αποτελούσαν ενιαίο δήμο, το Δήμο Τυροσαπουνακαίϊκων. Σήμερα τα Σαπουνακαίϊκα αποτελούν ξεχωριστό δ. διαμέρισμα του Δήμου Τυρού. Και εδώ οι κάτοικοι έχουν τσακώνικη προέλευση. 

Δίπλα στην παραλία Σαπουνακάιικων  είναι ο λόφος Κάστρο με υπολείμματα αρχαίου οικισμού και κυκλώπειων τειχών. Κάτω ακριβώς από το λόφο είναι η πανέμορφη παραλία της Λιγεριάς, στην οποία οδηγεί μόνον μονοπάτι, ενώ στην πλαγιά του δεσπόζουν τρεις όμορφοι συντηρημένοι μύλοι.

πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Πραγματευτή

                                                      

Τυπικό τσακώνικο χωριό στην Κυνουρία με 300 κατοίκους περίπου, πάνω από την Σαμπατική και το Λιβάδι  (4 χιλ.) και κοντά στο Λεωνίδιο. Ο οικισμός διατηρεί πολλά στοιχεία από την τοπική αρχιτεκτονική παράδοση. Γραφικά και περιποιημένα σπίτια και παλιά αρχοντικά αμφιθεατρικά χτισμένα σε ελαιόφυτη πλαγιά του Πάρνωνα.

Το χωριό έχει εξαιρετική θέα στη γύρω περιοχή και τη θάλασσα με εκτεταμένο ορίζοντα. Ιδιαίτερα από το πάνω μέρος του, στο σημείο όπου βρίσκεται η όμορφη εκκλησία των Ταξιαρχών με το διπλανό γραφικό καφενεδάκι. Διακρίνονται οι όρμοι του Λειβαδιού και της Σαμπατικής και τα Πέρα Μέλανα στα αριστερά.  Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και την αλιεία ενώ αρκετοί διατηρούν τη θερινή τους διαμονή στο Λειβάδι και τη Σαμπατική.

πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Λεωνίδιο

                                                             

Το Λεωνίδιο (ή Λενίδι) είναι μία από τις πιο παλιές ναυτικές πολιτείες της Ελλάδας. Είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Κυνουρίας και η τελευταία πόλη της Νοτιανατολικής Αρκαδίας (95 χιλ. από την Τρίπολη). Εχει 3.500 κατοίκους. Βρίσκεται σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από τη θάλασσα στην άκρη μιας ευφορότατης πεδιάδας με εσπεριδοειδή και ελαιόδενδρα, ανάμεσα σε απόκρημνα και δύσβατα βουνά  Από πάνω του δεσπόζουν θεόρατοι και επιβλητικοί κόκκινοι βράχοι.

Το όνομα της πόλης οφείλεται, σύμφωνα με την παράδοση, στον Αγιο Λεωνίδη και στις συμμάρτυρές του (3ος αι.), που τα λείψανά τους ξέβρασε η θάλασσα στην παραλία.   Ο κάμπος του Λεωνιδίου ονομαζόταν στην αρχαιότητα "Διονύσου κήπος", γεγονός που συνδέει τη λατρεία του θεού Διονύσου με την καλλιέργεια της αμπέλου στην περιοχή. Η νέα πόλη ιδρύθηκε το 1826, μετά την καταστροφή του Πραστού από τον Ιμπραήμ. Μέχρι τότε αποτελούσε το χειμερινό τόπο διαμονής των Πραστιωτών.

Το Λεωνίδιο είναι η πρωτεύουσα της Τσακωνιάς. Οι Τσάκωνες είναι απόγονοι εκδωρισθέντων Λακώνων και μιλούν την δική τους διάλεκτο, την τσακώνικη διάλεκτο (τσακώνικα), που είναι παραφθορά της αρχαίας δωρικής διαλέκτου. Η τσακώνικη διάλεκτος θεωρείται η αρχαιότερη στον κόσμο. Ο Τσάκωνες διακρίνονται σε όλη τους την ιστορική διαδρομή για την περηφάνεια και το αδούλωτο φρόνημά τους. Εχουν τις δικές τους παραδόσεις, έθιμα, τραγούδια και χορούς. Ξεχωρίζει ο αρχαιότατος τσακώνικος ρυθμός και ο μεγαλοπρεπής παγανιστικός χορός του που χορεύεται με χαρακτηριστικό "σφικτό" και αυστηρό τρόπο από τους ντόπιους. Περιοχές με Τσακώνικο πληθυσμό είναι το Λεωνίδιο, ο Τυρός, τα Σαπουνακαίϊκα, τα Μέλανα, ο Αγιος Ανδρέας, η Πραματευτή, η Βασκίνα, το  Λιβάδι, η Σαμπατική, ο Πραστός, η Σίταινα και η Καστάνιτσα . Υπολογίζεται ότι ο τσακώνικος πληθυσμός ανέρχεται σήμερα σε 11.000 - 13.000 περίπου. Τα τσακώνικα, αν και μια γλώσσα που εξαφανίζεται, είναι ακόμα διαδεδομένα στην περιοχή. Ομιλούνται κυρίως από τους γεροντότερους κατοίκους του Λεωνιδίου και των άλλων τσακώνικων χωριών της Κυνουρίας. Σύμφωνα με τους ντόπιους, τα τσακώνικα μιλούν (από μέτρια έως καλά) 2.500 περίπου κάτοικοι. Μέχρι το 1997 μάλιστα εδιδάσκοντο στο Γυμνάσιο του Τυρού από ντόπιους καθηγητές.

Το Λεωνίδιο και η περιοχή του χαρακτηρίζονται από γραφική τοπική αρχιτεκτονική, μοναδική στην Αρκαδία. Τυπικά δείγματά της είναι η αγορά στο κέντρο της πόλης με τον κεντρικό της δρόμο, και πολλά όμορφα αρχοντικά διεσπαρμένα στην πόλη, με όμορφες αυλόπορτες, χαρακτηριστικά χρώματα στα επιχρίσματα και πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο. Μερικά από αυτά έχουν τη μορφή πύργου.  Ανάμεσά τους, ξεχωριστή θέση κατέχει ο Πύργος Τσικαλιώτη (1808). Ο πύργος αυτός είναι από τα παλαιότερα οικοδομήματα της Πελοποννήσου και έχει κατασκευασθεί στην Τουρκοκρατία. Στο εσωτερικό του έχει ωραία ξύλινη επένδυση και ένα τεράστιο τζάκι. Εχει μερικά αποκατασταθεί και σχεδιάζεται να στεγάσει μουσείο. Λόγω όμως των χαμηλών ρυθμών χρηματοδότησης, οι εργασίες αποκατάστασης έχουν διακοπεί και έτσι ο πύργος παραμένει ακόμα ημιτελής. Παρ' όλα αυτά φιλοξενεί κατά καιρούς καλλιτεχνικές εκθέσεις και εκδηλώσεις.

Αλλοι χαρακτηριστικαί πύργοι είναι αυτός του Πολυτίμου (1816) και το πυργόσπιτο του Νούφρη, τριώροφη κατασκευή με μικρά τοξωτά ανοίγματα, πολεμίστρες και ζεματίστρες, κτίσμα του 18ου αιώνα, κοντα στην εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί η ύπαρξη αρχοντικών με εξαιρετικά ζωγραφιστά νταβάνια, όπως το αρχοντικό Γιαννούση (αναπαράσταση αυλών στρωμένων με βότσαλα, επίδραση από σπετσιώτικη παραδοσιακή τεχνική).

Αξιόλογες και ιστορικής σημασίας είναι αρκετές εκκλησίες της πόλης, όπως η μητρόπολη (της Παναγίας), η Αγία Αικατερίνη, η Αγία Κυριακή, οι Αγιοι Ταξιάρχες και η Παναγία Χατζαλιού. Πάνω σέ κατάφυτο ύψωμα νότια της πόλης είναι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία το οποίο γιορτάζει με πανηγύρι το καλοκαίρι. Σε ύψωμα που δεσπόζει της πόλης σώζονται τρεις χαρακτηριστικοί παλιοί ανεμόμυλοι.

Χαρακτηριστικό προϊόν της περιοχής, είναι η μελιτζάνα, που είναι πιο γλυκιά από άλλες ποικιλίες και φημίζεται σαν η πιο εύγευστη στην Ελλάδα. Η "τσακώνικη μελιτζάνα" του Λεωνιδίου έχει τυποποιηθεί και αναγνωρισθεί από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Tsakoniki Aubergine of Leonidas) και της έχει απονεμηθεί ειδικό πιστοποιητικό και σύμβολο προέλευσης. Τα τελευταία χρόνια η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών έχει παραμεληθεί και το ενδιαφέρον των αγροτών έχει στραφεί στην ανάπτυξη και διατήρηση θερμοκηπίων τα οποίοα έχουν κατακλύσει ήδη το μικρό κάμπο του Λεωνιδίου.

Στο Λεωνίδιο παλιότερα ανθούσε η ταπητουργία και υπήρχαν αρκετά εργαστήρια. Σήμερα τα εργαστήρια αυτά έχουν υποκαταστήσει οι εργαλειοί των σπιτιών όπου οι γυναίκες υφαίνουν ακόμα σε παραδοσιακά σχέδια στρωσίδια για το κρεββάτι και το πάτωμα, ταγάρια, κ.λ.π.

Σε μικρή απόσταση (4 χιλ.) από το Λεωνίδιο βρίσκεται η Πλάκα, το λιμάνι του Λεωνιδίου, παραθαλάσσιος οικισμός με γραφικό λιμανάκι και όμορφη αμμουδιά. Στην ίδια θέση ήταν και το αρχαίο λιμάνι του Λεωνιδίου. Από την αριστερή πλευρά της Πλάκας ξεκινά ωραία παραλία που εκτείνεται σε μήκος 4 χιλ. μέχρι τον οικισμό Λάκκο. Στο δρόμο από το Λεωνίδιο για την Πλάκα βρίσκονται τα ερείπια της σημαντικότερης αρχαίας πόλης της Κυνουρίας, των Βρασιών. Στην είσοδο του Λεωνιδίου, δεσπόζουν πάνω στο βράχο 3 παλιοί μύλοι.  

Το Πάσχα στο Λεωνίδιο γιορτάζεται με παραδοσιακό, μοναδικό και φαντασμαγορικό τρόπο. Οι κάτοικοι κατασκευάζουν τα λεγόμενα "αερόστατα" και τα "πετούν" αμέσως μετά την Ανάσταση. Μια όμορφη και παραδοσιακή γιορτή είναι η "γιορτή της μελιτζάνας" που γίνεται την τελευταία Κυριακή του Αυγούστου με συμμετοχή πολύ κόσμου από την περιοχή και την υπόλοιπη Ελλάδα. Οι περισσότερες εκδηλώσεις γίνονται στην Πλάκα και περιλαμβάνουν χορούς από τοπικά χορευτικά συγκροτήματα καθώς και τον "διαγωνισμό της μελιτζάνας", δηλαδή στην βράβευση του καλύτερου πιάτου μελιτζάνας, στον οποίον συμμετέχουν οι γυναίκες της περιοχής. Η κριτική επιτροπή αποτελείται από ειδικούς "chefs" που καλούνται από την Ελλάδα και το εξωτερικό. 

Το Λεωνίδιο προσφέρεται σαν αφετηρία για ενδιαφέρουσες εξορμήσεις στην γύρω περιοχή. Κοντά στο Λεωνίδιο είναι τα Πούλιθρα, γραφικό παραθεριστικό χωριό με ωραία παραλία. Επίσης τα μοναστήρια της Έλωνας (10 χιλ.) και της Σίντσας. Από το Λεωνίδιο επίσης μπορεί κανείς να κατευθυνθεί προς την Λακωνία και να επισκεφτεί τα όμορφα χωριά Κοσμάς (32 χιλ), Παλαιοχώρι και Αγιος Βασίλειος. Μια άλλη διαδρομή οδηγεί στα Τσιτάλια (10 χιλ.) και από εκεί στα Πελετά. Τέλος από το Λεωνίδιο μπορεί κανείς να επισκεφτεί τη Βασκίνα και το οροπέδιο της Παλαιόχωρας.






πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Σαμπατική

                                                     

Μετά τον Τυρό στο δρόμο για το Λεωνίδιο βρίσκεται ο ειδυλλιακός όρμος της Σαμπατικής στη νότια πλευρά μικρής χερσονήσου. Με πεντακάθαρα νερά και πανέμορφο φυσικό περιβάλλον είναι ίσως η πιο ωραία παραλία της Αρκαδίας. 


Η παραλία της Σαμπατικής με το γραφικό λιμανάκι και τον όμορφο μικρό οικισμό της αποτελεί πόλο έλξης πολλών παραθεριστών το καλοκαίρι. Στην παραλία βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγίας, ενώ στο όρμο δένουν πολλές ψαρόβαρκες. Συνηθισμένη και γραφική εικόνα αποτελεί το άπλωμα των διχτύων από τους ψαράδες κατά μήκος της παραλίας. Απέναντι βρίσκεται η μικρότερη παραλία του Θεόπεφτου.






πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Λιβάδι

                                                     

Μετά τον Τυρό στο δρόμο για το Λεωνίδιο βρίσκεται ο οικισμός Λιβάδι με μεγάλη ωραία παραλία. Με πεντακάθαρα νερά και πανέμορφο φυσικό περιβάλλον είναι ίσως η πιο ωραία παραλία της Αρκαδίας. Το Λιβάδι είναι ένας παλιός ψαράδικος οικισμός και κατοικείται κύρια από τους κατοίκους του κοντινού χωριού Πέρα Μέλανα.


Από την άλλη πλευρά του λόφου, η παραλία του Λιβαδιού συνεχίζεται προς τα βόρεια μέχρι να σμίξει με την πλαγιά, όπου υπάρχει μικρή παραλία εκπληκτικής ομορφιάς με βράχους μέσα στη θάλασσα. Πιο πάνω στις πλαγιές των βουνών διακρίνονται τα χωριά Μέλανα και Πραματευτή. Η φύση είναι μαγευτική. Το καλοκαίρι εδώ η κίνηση είναι ζωηρή. Στην περιοχή υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες με καλό ψάρι.






πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr

Βασκίνα

Η Βασκίνα είναι μικρό τσακωνοχώρι της Κυνουρίας χτισμένο στις πλαγιές του Πάρνωνα, 15 χιλ. ΒΔ του Λεωνιδίου. Στο χωριό φθάνει κανείς από το Λεωνίδιο, παίρνοντας το δρόμο για τη Παλαιόχωρα. Η διαδρομή είναι ανηφορική και ελικοειδής και προσφέρει υπέροχη θέα προς τη πεδιάδα του Λεωνιδίου. Ο νεώτερος οικισμός δημιουργήθηκε μάλλον από κυνηγημένους της Τουρκοκρατίας. Με ελάχιστους μόνιμους κατοίκους η Βασκίνα σήμερα, αποτελεί προσωρινό τόπο διαμονής κτηνοτρόφων της περιοχής, οι οποίοι διατηρούν εκεί μαντριά και στάνες. Αποτελείται από δύο οικισμούς, την Άνω και την Κάτω Βασκίνα. Το καλοκαίρι ο οικισμός ζωντανεύει από πολλούς επισκέπτες.

Κοντά στη Βασκίνα (στη θέση Κοτρώνι και στην Άνω Βασκίνα) έχουν αποκαλυφθεί δύο κτιστοί τάφοι των ύστερων μυκηναϊκών χρόνων. Οι τάφοι αυτοί είναι βαρελόσχημοι και ενδεικτικοί ύπαρξης στην περιοχή μυκηναϊκού νεκροταφείου και οικισμού. Βρέθηκαν επίσης ενδιαφέροντα ευρήματα, αγγεία, όστρακα, θράυσματα και κυρίως κεραμική των Μυκηναϊκών χρόνων.

Παρά την ερημιά του χειμώνα, το καλοκαίρι διοργανώνονται πλούσια και παραδοσιακά πανηγύρια. Στις 19-20 Αυγούστου γίνεται το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία, ενώ στις 27 Αυγούστου η γιορτή του δραστήριου Συλλόγου των απανταχού Βοσκινιωτών. Ξεχωριστή γιορτή είναι η "μέρα των βοσκών" που γίνεται από το Σύλλογο της Φλογέρας στα τέλη Αυγούστου η οποία συγκεντρώνει εκατοντάδες επισκέπτες. Στη γιορτή οι τσοπάνηδες προσφέρουν 20 αρνοκάτσικα που ψήνονται σε μεγάλους φούρνους και συνοδεύονται από γίδα βραστή. ζυμωτό ψωμί, τυριά και άφθονο τοπικό κρασί. Τα τελευταία χρόνια έχει καθιερωθεί με πρωτοβουλία του Συλλόγου Βασκινιωτών η γιορτή στη μνήμη των προγόνων στα τέλη Αυγούστου όπου γίνεται η Θεία Λειτουργία στην Τσακώνικη διάλεκτο.




πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr