Τσακώνικα Κάλαντα!

Άγιε Βασίλη εμπαρίου – μά τσέ ο καταδεχούμενε, από τά Τσεσαζία – εκιού έσι αρχόγκισσα τσυρία.

Εν ίκχου κόα τσέ χαρκί – χαρκί ται καλαμάρι, το καλαμάρι έκι γράφουντα – ταί το χαρκί εκινιούντα: «Βασίλη, από κιά σπαρίου – τσαί κιά έσι κχαμπένου;»

«από τά μάτη μοι ένι παρίου – τσαί κιά έσι κχαμπένου;»

«από τά μάτη μοι ένι παρίου – τσαί το σχολείο ινιέγκου!»

«κάτσα να φάμε, κάτσα να κήρε – κάτσα να τραγουδίερε».

«Εζού γράμματα έμα μαθαίνου, τραγούδια ένι ξένου!»

«Το αφού ρσκέρου γράμματα – άλλε νάμου τάν άλφα – βήτα».

«Τσαί τά μαγκούρα ακχουγκίε – να λη τάν άλφα – βήτα, τσερά εκιά μαγούρα σοι – χωρά βαστάρια έκι ανεμούκχα, τσαί τάνου του χωροί βαστοί – μπέντζικα έκι λαλούα. Δεν έκι μόνον μπέντζικα – μά τσάγρια περιστέρια. Εκχαμπάσε ά μπέντζικα να βρέτση το φτερέ σοι, τσαί βρέε τον αφέγκη σοι – το πολυχρονεντένε…..»

Χρόνοι πάσοι.

http://leonidiopress.blogspot.com/

Τσακώνικη ιστορία-τα άουα τσαι οι λιούτσοι.

 Έκι χινόπωρε,ήγκιαϊ κάμουνται το στένωμα ο παππού ο Ζαμπούνη με τα μαμμού τσαι έκι τσαι ένα αγιελιδιώτα,ο Βαλμά π'έκ'έχου κανιά δεκαρία άουα.

Έντανι το τσαιρέ ήγκιαϊ έχουνται πρεσσοί λιούτσοι.Ο γερο-Βαλμά έκι νέμου τα άουα τα λιουκοσκαφτούρα,δίπα τον άγιε Παντελεήμονα,τσαι έκι γεννατά νία φοράδα

τσαι έκ'έχα ένα μιτσί αγόπουλε τσαι ετσιτάνε οι λιούτσοι να φάνει το μιτσί αγόπουλε...Γλήγορα,τα άουα εμπίκαει κύκλε τσαι εβαλίκαει το μιτσί

πουρτέσε σου τσαι γύρκαει τα κισινά σου προς τα τάτσου!Τάσου τα άουα έκι τσαι ένα βαρβάκχιου π'έκι παρίντα καλπάζουντα απότσου από του φοράδε 

γιούρε γιούρε τσαι τα άβα άουα μόλις έκι ζυγούνται οι λιούτσοι,έγκι τσινίζουνται.Έτρου,ο λιούκο όκι μπορού να ζυγούει κοντά τσαι έτρου

οι λιούτσου απελπίσταει τσαι εφύγκαει.Ο γερο-Βαλμά ενοιάτσε το θράβαλε τσαι σ'εμαζούτσαι τα άουα τσαι επροτζίε του λιούτσοι τσαι έτρου ντ'

εγλιτούκαει τα άουα...

Μετάφραση:

 Ήταν φθινόπωρο,οργώνανε στο στένωμα ο παππούς ο Ζαμπούνης με την γιαγιά και ήταν και ένας λεωνιδιώτης,ο Βαλμάς που είχε καμιά δεκαριά άλογα.

Εκείνον τον καιρό είχαν πολλούς λύκους.Ο γερο-Βαλμάς βόσκαγε τα άλογα στη λυκοσκαφτούρα,δίπλα στον άγιο Παντελεήμονα    

και είχε γεννήσει μία φοράδα ένα μικρό αλογάκι και πέσανε οι λύκοι να φάνε το μικρό αλογάκι...Γρήγορα,τα άλογα έκαναν κύκλο και έβαλαν το μικρό

μπροστά τους και γυρίσανε τα πισινά τους (πόδια) προς τα έξω!Μέσα στα άλογα ήταν και ένα βαρβάτο που κάλπαζε απ'έξω από τις φοράδες γύρω-γύρω

και τα άλλα άλογα μόλις πλησίαζαν οι λύκοι,τσινίζανε!Έτσι,ο λύκος δεν μπορουσε να πλησιάσει κοντά και οι λύκοι απελπίστηκαν και έφυγαν.

Ο γερο-Βαλμάς άκουσε τον θόρυβο και μάζεψε τα άλογα και τρόμαξε τους λύκους και έτσι γλίτωσαν τα άλογα...

Ζαμπούνης Νίκος
Μέλανα 4-9-2011


                                                             www.neoitsakwnes.blogspot.com

ΤΣΑΚΩΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ-ΝΑ ΤΗΝ ΚΡΑΤΗΣΟΥΜΕ ΖΩΝΤΑΝΗ!Α ΓΡΟΥΣΣΑ ΝΑΜΟΥ (Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ)

    Όσοι μεγάλωσαν ή κατάγονται ή πέρασαν κάποτε από τα τσακωνοχώρια (Άγιος Ανδρέας-Σίταινα-Καστάνιτσα-Πραστός-Τυρός-Σαπουνακέικα-Μέλανα-Πραγματευτή-Λεωνίδιο στην νότια Κυνουρία του νομού Αρκαδίας) σίγουρα θα γνωρίζουν για την Τσακώνικη διάλεκτο.Πρόκειται για μια αρχέγονη γλώσσα που προέρχεται από την αρχαία δωρική και που ακόμα και σήμερα,σε αντίθεση με το ρεύμα των καιρών σύμφωνα με το οποίο στο βωμό του εκμοντερνισμού διαλύεται οτιδήποτε έχει να κάνει με τις ρίζες μας,χρησιμοποιείται από τους λιγοστούς κατοίκους των παραπάνω χωριών,κυρίως από τους ηλικιωμένους.Αξίζει να αναφερθεί πως σύμφωνα με γλωσσολόγους που πρόσφατα επισκέφθηκαν την περιοχή η τσακώνικη είναι η αρχαιότερη εν δυνάμει γλώσσα στον ευρωπαϊκό χώρο με πάνω από 3.000 χρόνια ζωής.
     Δυστυχώς οι κάτοικοι της Τσακωνιάς από την ηλικία των 25-35 ετών και κάτω στη συντριπτική πλειοψηφία δεν μιλάμε την γλώσσα αυτή ή ακόμα χειρότερα δεν επιδιώκουμε να την μιλήσουμε στο φόβο μήπως κάποιοι μας αποκαλέσουν χωριάτες ή οπισθοδρομικούς γεγονός απαράδεκτο κατά την προσωπική μου άποψη.Δεν μπορώ να κατηγορήσω κανέναν για τον σταδιακό θάνατο αυτού του θησαυρού,δηλαδή δεν μπορώ να πω ότι φταίνε οι γονείς για παράδειγμα που δεν μαθαίνουν τσακώνικα στα μικρά παιδιά γιατί απλά οι άνθρωποι έζησαν δύσκολα χρόνια και είναι φυσικό να θέλουν να δώσουν στη νέα γενιά τα σύγχρονα εφόδια για να μπορέσει αυτή να ανταπεξέλθει στον επαγγελματικό και κοινωνικό στίβο και τα εφόδια αυτά είναι πολλά έτσι ώστε τα τσακώνικα να μην αποτελούν προτεραιότητα.Επιπλέον με τη χρήση της Νέας Ελληνικής γλώσσας στην επικοινωνία των ανθρώπων τα τσακώνικα δεν αποτελούν την κύρια γλώσσα επικοινωνίας και έτσι δεν μπορούν οι νέοι να μάθουν τη γλώσσα "ακουστικά".Ίσως μερίδιο ευθύνης να φέρουμε εμείς οι νέοι που αμελούμε να μάθουμε λίγα πράγματα.

     Ωστόσο προλαβαίνουμε ακόμα να κάνουμε κάποια βήματα για να διασώσουμε τη γλώσσα των προγόνων μας.Είναι άξιες θαυμασμού και στήριξης προσπάθειες όπως του Σωτήρη Λυσίκατου από τα Μέλανα,που διαμένει και εργάζεται ως καθηγητής Αγγλικών σε πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης ,που μερικά καλοκαίρια μαζεύει τα πιτσιρίκια του χωριού και τους διδάσκει τα βασικά για τα τσακώνικα.Βέβαια το σπουδαιότερο είναι τα βιβλία για την εκμάθηση της γλώσσας που έχει εκδώσει και που είναι σε πραγματικά πολύ υψηλό επίπεδο.Ελπίζω να υπάρχουν αντίστοιχες προσπάθειες και σε άλλα χωριά που εγώ δεν γνωρίζω.

     Όμως αυτό δεν φτάνει κατά την προσωπική μου άποψη.Το απαραίτητο βήμα που πρέπει να γίνει αφορά στους τοπικούς φορείς και δεν είναι άλλο από την εισήγηση (δεν ξέρω τις διαδικασίες) στους αρμόδιους φορείς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης να αφιερώσουν 2-3 ώρες εβδομαδιαίως σε κάθε τάξη,αντικαθιστώντας κάποιο από τα μαθήματα μικρής βαρύτητας (π.χ ευέλικτη ζώνη-αστρονομία κλπ που θυμάμαι εγώ),στην εκμάθηση της Τσακώνικης διαλέκτου από έμπειρους δασκάλους της περιοχής που σίγουρα υπάρχουν.Με την στήριξη και των γονέων,γιατί όλοι γνωρίζουμε την αντίδραση των μικρών παιδιών σε τέτοια θέματα,σίγουρα κάτι καλό μπορεί να γίνει...Κάτι καλό και αισιόδοξο!

                                                                                                               Σωτήρης Ν. Ζαμπούνης

                                                        www.neoitsakwnes.blogspot.com